TREŚĆ POJĘCIA

Jak wiadomo, J. A. Komeński przywiązywał największą wagę do kształcenia w okresie wczesnej młodości, albowiem uważał, że wtedy właśnie osiąga się najlepsze rezultaty, jednakże w swoim dążeniu do przekształcenia szkoły w ośrodek koncentrujący problemy życia indywidualnego i społecznego musiał brać pod uwagę, że każdy okres w życiu człowieka nadaje się do nauki. Idei tej dawał zresztą’ bezpośredni wyraz: „Tak jak dla całego rodu ludzkiego cały świat jest szkołą od pradziejów aż do końca pisał w „Pampaedii”. tak dla poszczególnych ludzi całe ich życie jest szkołą od kolebki aż do grobu. Każdy wiek jest odpowiedni do uczenia się, a życie ludzkie nie ma innego celu niż nauka. Bardzo to łatwo będzie sprawić, aby całe życie było szkołą. Trzeba tylko podsuwać dla każdego wieku to, do czego czynienia jest zdolny”. „Omnes, omnis, omnimo”, czyli wszyscy, wszystkiego, wszechstronnie oto szeroki program kształcenia. O nauczycielach zaś pisał: „W przyjemny sposób się to (wykształcenie) osiąga, o ile nauczyciele, gdy usłyszą o czymś nowym, uzupełniają swoje przygotowanie, korzystając z biblioteki, i stają się żywymi przykładami tego, co trzeba czynić i czego zaniechać”.